گره اصلی مذاکرات هسته ای ایران با 1+5
در حالی که قرار بود جمعه، مذاکرات هسته ای با اعلام توافق جامع به پایان برسد، ادامه اختلافات میان طرفین باعث شد تا رایزنی ها تا روز دوشنبه تمدید شود. به همین دلیل، وزارت خزانه داری آمریکا و همچنین اتحادیه اروپا، برای دادن زمان بیشتر به مذاکرات، توافق ژنو را که بر اساس آن برخی تحریم ها لغو شده بود را تا روز دوشنبه تمدید کردند.
در حال حاضر غیبت وزرای امور خارجه چین، فرانسه و روسیه در وین و اظهارات اخیر مقامات ایرانی و آمریکایی نشان می دهد توافق هسته ای برای گرفتن حداکثر امتیاز، فعلا در دسترس نیست اما نکته ای دیگر این است که تمدید چند باره رایزنی ها نشان می دهد طرفین از اعلام شکست مذاکرات یا به نتیجه نرسیدن آن گریزان هستند.
در همین حال ایران دو عامل تغییر پی در پی نظرات آمریکایی ها و تشتت بین کشورهای ۱+۵ را باعث نتیجه نرسیدن مذاکرات می داند. محمد جواد ظریف پنجشنبه شب در مصاحبه با العالم گفت: با توجه به اینکه کشورهای غربی اهداف متفاوتی دارند جلسات مذاکرات به گونه ای است که به نظر می رسید ایرانیها در حال مذاکره با شش کشور به صورت جداگانه هستند.
همچنین ظریف به تاکتیک آمریکا و شرکای مذاکراتی این کشور که تغییر موضع و تحمیل درخواستها در دقایق آخر است اشاره کرد. ظریف گفت:« متاسفانه ما شاهد تغییر موضع و درخواست های زیاده خواهانه برخی کشورها هستیم.» ظریف پیامی را نیز با این مضمون توئیت کرد که « این حرف را جدی بگیرید؛ شما نمی توانید اسب‌ها را در وسط مسیر عوض کنید.»
به دنبال این اظهارات ظریف بود که گاردین نوشت:« دلخوری ایرانی ها به خاطر بسته پیشنهادی است که روز چهارشنبه برای حل اختلافات باقی مانده در مجموعه گروه ۱+۵ ارائه شده است و همه آن را پذیرفته بودند اما پس از ویدئو کنفرانس جان کری با اوباما، ایالات متحده آمریکا آن را نپذیرفت.» لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز به گونه ای دیگر آن را تایید کرده و گفته است: «تقصیر طرف های غربی بود که متن قطعنامه شورای امنیت را نپذیرفتند، نه ایران.»
گفتنی است به گزارش دویچه وله بر اساس مصوبه اخیر کنگره آمریکا، در صورتی که توافق اتمی با ایران تا پایان روز ۹ ژوئیه عملی می‌شد، کنگره یک ماه پس از آن نظرش را درباره آن به اوباما اعلام می‌کرد اما در صورتی که این توافق در فاصله ۱۰ ژوئیه تا ۷ سپتامبر امضا شود، کنگره دو ماه فرصت خواهد داشت تا تایید نهایی آن را به دولت آمریکا بدهد. این یعنی از امروز تا ۷ سپتامبر هر زمانی که توافق امضا شود تا دو ماه پس از آن خبری از رفع تحریم‌های آمریکا علیه ایران نخواهد بود و پس از آن هم با توجه به مدتی که برای عملی شدن رفع تحریم لازم است ممکن است این زمان تا ۴ ماه به درازا بکشد.
مشکل اصلی مذاکرات؛ چگونگی رفع تحریم ها
حال سوال اصلی این است که چه مسئله ای مانع از رسیدن به توافق هسته ای می شود؟ به نظر می رسد سه مانع مهم در این مسیر وجود دارد.
تلاش غرب برای دسترسی به مراکز نظامی ایران یکی از این موانع است. بازرسان آژانس می خواهند به مراکز غیر هسته ای ایران در کنار تاسیسات هسته ای این کشور دسترسی داشته باشند. اما ایران مخالف است و می گوید غرب از این دسترسی برای جاسوسی علیه مراکز نظامی اش استفاده خواهد کرد.
مانع مطرح دیگر، طول مدت محدودیتهایی است که علیه ایران اعمال می شود. براساس توافق اولیه در لوزان، توافق هسته ای سبب متوقف شدن برنامه تعیین و توسعه هسته ای ایران برای مدت ده سال می شود اما ایران می گوید این زمان بسیار طولانی است. مسئله سوم نیز برداشته شدن تحریمها است.
در واقع به نظر می رسد یکی از موضوعات اصلی که هنوز کم و کیف انجام آن در هاله ای از ابهام است چگونگی رفع تحریم ها است. به گزارش المیادین در آخرین نشست ها، کشورهای غربی موضع سرسختانه ای درباره لغو تحریم ها علیه ایران اتخاذ کردند ولی ایرانیها در مقابل بر لغو تحریم ها اصرار داشتند.
در اقع ایران خواهان آن است که به محض امضای توافق هسته ای، تحریمها برداشته شود اما مذاکره کنندگان بین المللی می گویند تحریمها باید به صورت مرحله ای و متناسب با پایبندی ایران به مفاد توافق هسته ای و راستی آزمایی این مسئله برداشته شود.
همچنین به گزارش نشنال اینترست، هیئت ایرانی خواستار آن شده است تا سازمان ملل تحریم تسلیحات متعارف و موشک های بالستیک را که علیه ایران اعمال کرده، لغو کند. در حالی که آمریکا با اعطای چنین امتیازی مخالف است، گفته می شود روس ها از موضع ایران حمایت کرده اند.
از طرف دیگر غرب در توافقنامه چارچوب که ماه آوریل بین ایران و گروه ۱+۵ حاصل شد متعهد به رفع تحریم های مرتبط با هسته ای علیه ایران شد. این بدان معنا است که تحریم های غیرمرتبط با هسته ای به قوت خود باقی خواهند ماند. در صورتی که تفکیک این دو نوع تحریم تا حدود زیادی مشکل است. به گزارش نشنال اینترست، تحریم ها علیه بانک مرکزی ایران نمونه خوبی است که پیچیدگی این تمایز را آشکار می کند. آمریکا و اتحادیه اروپا بانک مرکزی ایران را تحریم کرده اند، چرا که مدعی اند این بانک با پولشویی به بانک های دیگر کمک کرده است تحریم ها را دور بزنند. با اینکه پولشویی یک موضوع «هسته ای» نیست، اما تحریم هایی که بانک مرکزی کمک به دور زدن آنها توسط بانک های دیگر کرده است، مرتبط با موضوع هسته ای ایران است. بنابراین این سؤال مطرح می شود که اگر تحریم های اعمال شده علیه دیگر بانک های ایران لغو شود، آیا آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم ها را علیه بانک مرکزی ایران حفظ خواهند کرد؟ اگر پاسخ مثبت باشد، بعید به نظر می رسد ایران توافقنامه را قبول کند.
مهم ترین تحریم های آمریکا علیه ایران توسط کنگره تصویب شده است. به این معنا که تنها کنگره می تواند آنها را فسخ کند و باراک اوباما برای اجرای یک توافقنامه هسته ای، به اختیارات خود برای مستثنی کردن کوتاه مدت کشورها از تحریم ها تکیه خواهد کرد. در عین حال که تصویب تحریم ها علیه ایران توسط کنگره اختیارات رئیس جمهور را محدود می کند - وی حتی اگر بخواهد نمی تواند تحریم ها را به طور دائم لغو کند-،بدان معناست که اگر ایران توافقنامه را نقض کند، بازگشت تحریم ها کار آسانی خواهد بود.
در نهایت این که کاملا روشن است ماراتن مذاکرات که از سالها پیش روند آن شروع شده با مشکلاتی غیرمنتظره مواجه شده و هریک از طرف ها، تفسیرهای خودشان را از مسائل دارند. اما یک نکته واضح است که هم مقامات ایرانی و هم آمریکایی گفته اند مهلت ها برایشان مهم نیست بلکه مهمترین مسئله این است که رسیدن به توافق خوب را فدای عجله نکنند.
